Een paardenbedrijf is meer dan alleen een economische onderneming. Het draagt bij aan het landschap, het welzijn van mens en dier, de biodiversiteit en de leefbaarheid van het platteland. Deze waarde is echter niet altijd zichtbaar of erkend.
Daarom is er de PaardenBoom: een reflectietool die ondernemers in de paardensector helpt inzicht te krijgen in de sociale, ecologische en economische aspecten van hun bedrijf. De tool is geen toetsingsinstrument of keurmerk, maar een uitnodiging tot reflectie, ontwikkeling en dialoog – zowel op het erf als met de omgeving en beleidsmakers.
Hoe werkt de PaardenBoom?
De PaardenBoom maakt gebruik van meetlatten rond zestien thema’s, verdeeld over drie hoofddomeinen:
Elke meetlat bestaat uit een score van 1 tot 10, met een korte toelichting op wat de score betekent. Zo ontstaat een genuanceerd en realistisch beeld van waar het bedrijf nu staat en waar kansen liggen voor de toekomst.
De meetlatten zijn ontworpen als reflectie-instrumenten, gebaseerd op activiteiten en aanpassingen binnen het bedrijf. Ze zijn toepasbaar voor diverse typen paardenbedrijven en stimuleren het gesprek over ontwikkeling en meerwaarde.
Bij een controle voor een keurmerk wordt gekeken of het product van het bedrijf in dat systeem past. De PaardenBoom gaat over het bedrijf zelf: ‘het is verademend voor de boer om zo het hele verhaal te kunnen vertellen’ en: ‘het brengt belangrijke onderwerpen op tafel die je anders makkelijk overslaat’.
De PaardenBoom is geen vervanging voor keurmerken, die zijn en blijven belangrijk. De PaardenBoom geeft je handvatten om de relatie van het bedrijf met de sociale en ecologische omgeving te meten. Daarmee kun je ook bepalen hoe je verder kunt wilt ontwikkelen en wat daarvoor nodig is, de meetlatten maakt een gesprek over het bedrijf met verschillende belanghebbenden een stuk eenvoudiger.
De PaardenBoom werkt goed als reflectie bij het werken aan de strategie van het boerenbedrijf. Het inzicht dat het instrument geeft is een goede basis om af te stemmen op uitdagingen van de toekomst.
Elk thema heeft een kernzin die aangeeft waar het over gaat en dus ook waar het niet over gaat. Het doel beschrijft de richting op weg naar de hoogste score, vervolgens geven de activiteiten en aanpassingen weer hoe het bedrijf die richting concreet kan ontwikkelen.
Elke thema heeft een meetlat met scores van 1-10, die scores zijn gebaseerd op wat je als bedrijf doet. Bij scores 1-4 is er echt aandacht nodig voor dat thema. De scores 5-7 geven de overgang naar de hoge scores 8-10. Een bedrijf hoeft niet overal hoog op te scoren, dat is afhankelijk van bedrijf en context. Het totaal van de scores wordt weergegeven in de PaardenBoom. Door dit te doen voor verleden, heden en toekomst ontstaat een goed beeld van het bedrijf.
De beschrijvingen zijn zo concreet als mogelijk is terwijl het wel toepasbaar blijft voor meerdere soorten bedrijven. De meetlat kan zowel een ‘ladder-systeem’ als een ‘stapel-systeem’ hebben. Een ladder-systeem betekent dat bij een score alle scores daaronder ook behaald zijn. Bij een stapel-systeem zijn de maatregelen onafhankelijk van elkaar te nemen en gaat het om het aantal maatregelen dat je neemt om te groeien in de score van dat thema.
Een meetlat kan ook niet van toepassing zijn danwel (nog) niet gemeten
We werken vanuit de activiteiten en aanpassingen op het boerenbedrijf. Dat brengt logisch de vraag ook naar waarom we niet met KPI’s werken. Dat heeft twee belangrijke redenen: 1) De PaardenBoom wil voor alle soorten bedrijven toepasbaar zijn, en 2) een KPI wordt berekend ob van data en niet ieder bedrijf heeft (toegang tot ) die data. We zien wel een plek voor KPI’s als onderbouwing van de hoogste scores bij een aantal thema’s.
De BoerenBoom is ontwikkeld door het lectoraat Omgevingsinclusief ondernemen van Aeres Hogeschool Dronten in projecten die mede mogelijk zijn gemaakt door Regieorgaan SIA (onderdeel NWO), Ministerie van LNV, ASR, Provincie Overijssel, studenten en ondernemers.
Een belangrijke inspiratiebron is het ‘Donut Economie’ model van de Britse econoom Kate Raworth. Zij introduceert een sociale vloer waar je boven wilt zijn en een ecologisch plafond waar je onder wilt blijven. In de BoerenBoom wil je niet laag scoren (1-4) want dan kom je sociaal te kort of is er ecologische schade. De scores 5-7 zijn de overgang op weg naar hoge scores 8-10.
